false
با توجه به نص صریح تاریخ، تجمع بیش از ۱۰۰ هزار نفر در جریان غدیر که اعلان وصایت امیرالمؤمنین(ع) را در پی داشت، متضمن پیامهای جدی است که اهمیت این تجمع را بیشتر نشان میدهد و این توجه اگر در صدر اسلام صورت میگرفت، شاهد این همه فرق و مذاهب متشتت در جامعه اسلامی نبودیم. از آنجایی که مهمترین پیام اساسی غدیر که در طلیعه خطبه غدیریه آمده ضرورت وجود امام و رهبر برای جامعه است با حجتالاسلام والمسلمین حسن رضاییمهر رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم گفتوگو کردیم که در ادامه میآید:
هدف از غدیر تبیین مسأله ولایت امام علی(ع) بوده است
* اصل جریان غدیر ما را به چه موضوعی رهنمون میسازد؟
ـ همانطور که اشاره کردید جریان غدیر از آن دسته وقایعی است که کم و کیف و نوع تحققش آن را متمایز و دارای اهمیت کرده است و هر چند هر یک از این مشخصهها میتواند خود، موضوع یک گفتوگوی علمی باشد، اما الان آنچه در پاسخ به سؤال شما باید بدان پرداخته شود، هدف و غایتی است که این جریان با همه خصوصیات منحصره به خاطر آن انجام شده است. در واقع هر شاهد بیغرض و هر غائبی که گزارش غدیر را دریافت کرده است در اولین التفات به قضیه این سؤال در ذهن او نقش میبندد که جمع کردن بیش از ۱۰۰ هزار نفر در هوای گرم آن روز و پس از انجام اعمال حج، موقعیت جغرافیایی مشترک همه حاجیان، آن هم در حجه الوداع و دستور آن حضرت(ص) به اینکه آنهایی که جلو رفتهاند برگردند و آنها که عقب ماندهاند، برسند.
همه این وقایع خاص، برای بیان چه امری بود و برای تبیین چه موضوعی و منطقاً این موضوع باید خیلی مهم بوده باشد که اگر در این تعریف خاص بیان نمیشد، دین کامل نمیگشت. بنابراین با توجه به خصوصیات واقعه غدیر و نیز صریح سخنان نورانی پیغمبر(ص) میتوان قاطعانه به این معنا رسید که هدف از غدیر و اصل محتوای آن بیان و تبیین مسأله امامت و ولایت امام علی(ع) بوده است.
حقیقت گوهر غدیر
*خب! با این اوصاف حقیقت گوهر غدیر چیست؟
-اینکه فلسفه وجودی صدف، گوهری است که در درون آن هست، هر چند صدف خود دارای ارزش است، اما ارزش بودن آن ناشی از گوهر گرانبهایی است که در درون آن قرار دارد، گوهری که از چندین جهت ارزشمند است هم اعتبار صدف به اوست و هم نیاز دیگران را برطرف میکند و مردم به او محتاجاند بنابراین محتوای صدف و در واقع حقیقت آن، همان گوهر گرانمایهای است که درون آن قرار دارد.
غدیر هم با تمام خصوصیات و اهمیتش، محتوایی دارد و آن ولایت و امامت است که در حقیقت گوهر غدیر است، گوهری که همه به آن نیازمندند و برطرف سازنده نیاز مردم است و جریان غدیر هم به واسطه آن غدیر است. یعنی تشکیل آن اجتماع بزرگ در آن موقعیت خاص آن هم از سوی پیغمبر(ص) همه و همه مقدماتی برای بیان یک حقیقتی بود به نام ولایت و امامت.
برداشتهای گوناگون درباره مراد از کمال دین
*مراد از کمال دین چیست؟
ـ ببینید دلیل این مطلب که اگر جریان غدیر اتفاق نمیافتاد دین کامل نمیشد آیه شریفه «الْیَوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکمُ الإِسْلاَمَ دِینًا» است، البته در خصوص این آیه مباحثی مطرح شده است؛ مثلا درباره شأن نزول آن، برخی روز عرفه و دیگرانی روز غدیر خم را قائل شدهاند، اما به تعبیر مرحوم علامه طباطبائی(ره) روایات در باب شأن نزول قابل جمع است، بدین بیان که آیه شریفه در روز عرفه نازل شد و پیغمبر(ص) آن را در روز غدیر پس از اعلام وصایت امام علی(ع) برای مردم خواند و منظور از نزول در غدیر مؤید این مطلب است که امر الهی برای اعلان وصایت امیرالمؤمنین(ع) قبل از غدیر بود و آن حضرت آن امر را در فرصت مناسب که روز غدیر بود اجرا کرد. البته برخی هم روایات مربوط به نزول در عرفه را ضعیف دانستهاند و دیگرانی هم قائل شدهاند که آیه شریفه دو بار نازل شده است در عرفه و روز غدیر. در هر حال مهم آن است که آیه مربوط به جریان غدیر است.
اما اینکه مراد از کمال دین چیست، در این مورد نیز باید گفت دیدگاههای مطرح شده است مثل آنکه گفته شده که مراد از کمال دین آن است که با حضور پیغمبر(ص) در حج، تمام احکام حج به صورت کامل بیان شد ولی بطلان چنین دیدگاهی روشن است چون تعلیم کامل احکام حج نمیتواند علت اکمال دین باشد و در واقع رابطه معقول بین تعلیم احکام حج و نومیدی کافران وجود ندارد یا مثلاً برخی ادعا کردهاند که مراد از اکمال دین آن است که مشرکان حق ورود به مسجدالحرام را نداشتند و مسلمین بدون اختلاط با مشرکین در خانه خدا عبادت میکردند این ادعا هم باطل است، چون اولاً ممنوعیت مشرکین از ورود به خانه خدا یک سال قبل از حجه الوداع بوده است، ثانیاً خالی بودن مسجدالحرام از مشرکین و اینکه از عبادت در مسجدالحرام نومید شدند، مستلزم یأس و نومیدی همه کفار نبوده است در حالیکه در آیه شریفه میفرماید همه کفار نومید شدند. البته نظریات دیگری هم مطرح شده که مخدوشاند.
مراد از اکمال دین، تضمین شدن بقای اسلام با اعلان وصایت امیرالمؤمنین(ع) است
*قول صحیح در این خصوص کدام است؟
دیدگاه صحیح آن است که مراد از اکمال دین، تضمین شدن بقای اسلام با اعلان وصایت امیرالمؤمنین(ع) در غدیر است و همین امر سبب نومیدی مشرکان شد، چون کفار در واقع از عدم تعیین وصی توسط پیغمبر بهره میبردند و برای چنین موقعیتی برنامههای تخریبی علیه اسلام و مسلمین داشتند و امید به هدم اسلام داشتند، اما با اعلان وصایت حضرت علی(ع) در روز غدیر، واقعاً مأیوس شدند، چرا که تنها حیله آنها برای مملکت اسلام و مسلمین از بین رفت و محتوای غدیر تیر خلاصی بود که بر قلب فتنه نشست.
پیامهای غدیر برای جهان
*غدیر چه پیامهای برای ما و جامعه بشریت دارد و چگونه باید نسبت به آنها پایبند بود؟
-واقعه غدیر متضمن پیامهای صریح و مهمی است که توجه به آنها در هر عصر و زمانی لازم است و این توجه اگر در صدر اسلام صورت میگرفت، شاهد این همه فرق و مذاهب متشتت در جامعه اسلامی نبودیم. به هر حال واقعه غدیر مشتمل بر درس ها و پیامهای فراوانی است، یکی از پیامهای اساسی غدیر که در طلیعه خطبه غدیریه آمده است، ضرورت وجود امام و رهبر برای جامعه هست. هر جامعهای نیازمند رهبر است، چنان که امام علی(ع) در نهج البلاغه میفرماید: … لاَبُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِیر بَرٍّ أَوْ فَاجِر. یعنی مردم از داشتن رهبر لابد اند چه رهبر نیکو و چه رهبر فاجر. این که در فرازی از خطبه غدیر آمده که: أَتَاهُ جَبْرَئِیلُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یُقْرِؤُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ إِنَّهُ قَدْ دَنَا أَجَلُکَ وَ مُدَّتُکَ … فَاعْهَدْ عَهْدَکَ وَ قَدِّمْ وَصِیَّتَکَ- دلالت بر این دارد که پیغمبر نباید از دار دنیا برود، در حالی که امام و رهبر جامعه اسلامی را معین نفرماید، زیرا وجود رهبر برای جامعه امری غیر قابل انکار و بدیهی است، پس واقعه غدیر، از طرف حکیم علی الاطلاق یعنی پروردگار عالم و به وسیله پیغمبری حکیم مانند رسول خدا(ص) بود و معلوم است چنین فعلی یعنی تعیین وصی و چانشین حتما حکیمانه بوده و ترک آن غیر حکیمانه و فعل غیر حکیمانه بر خدا و پیغمبرش قبیح است و محال.
یکی از پیامهای مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد آن است که اکمال دین و نومیدی دشمن در تعیین امام به وسیله پیغمبر(ص) و از سوی خدای متعال و به اذن اوست یعنی وصی پیغمبر(ص) باید منصوب از جانب خدای متعال باشد و ابلاغ چنین امری هم مأموریت پیغمبر(ص) است. و البته همین پیام بلند نیز مدلل به ادله عقلی و شرعی است که در جای خود مفصل بحث شده است و از آنجا که پس از اعلان وصایت حضرت علی آیه شریفه اکمال، نازل شد معلوم میشود که خداوند با تعیین امام علی به جانشینی پیغمبر، دین خود را کامل فرموده است. این پیام و درسی است که از غدیر به ما رسیده است و همه عقلا و شرعا مکلف به عمل بر اساس آن هستند.
اطاعت کامل از امام آن است که خود را با دستورات او وفق دهیم
*تلقی عقلانی از نصب امام و تنصیص بر امامت او، تبعیت کامل از امام و مفترضالطاعه بودن او است، آیا در خطبه غدیریه به چنین امری اشاره و یا تصریح شده است؟
-دقیقاً همین طور است و در این خطبه لزوم پیروی از امام مورد تصریح واقع شده است در فرازی از آن آمده است: فَاعْلَمُوا مَعَاشِرَ النَّاسِ أَنَّ اللَّهَ قَدْ نَصَبَهُ لَکُمْ وَلِیّاً وَ إِمَاماً مُفْتَرَضاً طَاعَتُهُ عَلَى الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ وَ عَلَى التَّابِعِینَ لَهُمْ بِإِحْسَانٍ وَ عَلَى الْبَادِی وَ الْحَاضِرِ وَ عَلَى الْأَعْجَمِیِّ وَ الْعَرَبِیِّ وَ الْحُرِّ وَ الْمَمْلُوکِ وَ الصَّغِیرِ وَ الْکَبِیرِ وَ عَلَى الْأَبْیَضِ وَ الْأَسْوَدِ وَ عَلَى کُلِّ مُوَحِّدٍ مَاضٍ حُکْمُهُ جَائِزٍ قَوْلُهُ نَافِذٍ أَمْرُهُ مَلْعُونٌ مَنْ خَالَفَهُ مَرْحُومٌ مَنْ تَبِعَهُ مُؤْمِنٌ مَنْ صَدَّقَهُ فَقَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ لِمَنْ سَمِعَ مِنْهُ وَ أَطَاعَ لَهُ؛ ای مردمان بدانید خداوند برای شما او [امام علی(ع)] را صاحب اختیار و امامی قرار داد که اطاعتش بر مهاجرین و انصار و آنان که به نیکی از ایشان پیروی میکنند و بر صحرانشینان و شهروندان و بر عجم و عرب و آزاد و برده و بر کوچک و بزرگ و سفید و سیاه لازم شمرده شده است و نسبت به هر یکتا پرستى حکم او اجرا شونده و کلامش مورد عمل و امرش نافذ است. هر کس با او مخالفت کند ملعون است و هر کس تابع او باشد مورد رحمت الهى است و هر کس او را تصدیق کند مؤمن است خداوند او را و هر کس را که از او بشنود و او را اطاعت کند آمرزیده است.
در این میان توجه به این نکته مهم است که اطاعت کامل از امام آن است که در مسیر او قدم برداشته و خود را با دستورات او وفق دهیم، معنای تبعیت آن است که آنهایی که عقب ماندهاند برسند و آنانی که جلو رفتهاند برگردند.
لینک کوتاه: http://bidardez.ir/?p=1140
true
true
false
true